Ο καρκίνος του μαστού, η συχνότερη πλέον μορφή κακοήθειας στο γυναικείο φύλο, είναι μια νόσος που στις μέρες μας είναι αντιμετωπίσιμη. Η διάγνωση της νόσου σε αρχικό (πρώιμο) στάδιο μας δίνει τη δυνατότητα στοχευμένης και έγκαιρης θεραπευτικής παρέμβασης, αυξάνοντας έτσι τα ποσοστά επιβίωσης της ασθενούς.
Τα μέσα που έχουμε διαθέσιμα για να πετύχουμε την όσο το δυνατόν πιο έγκαιρη διάγνωση είναι και οι πυλώνες του προσυμπτωματικού ελέγχου, του ελέγχου
δηλαδή που γίνεται πριν εκδηλωθεί κάποιο από τα συμπτώματα του καρκίνου του μαστού, και αυτά είναι ο προληπτικός απεικονιστικός έλεγχος των μαστών με την προληπτική μαστογραφία και τις τυχόν συμπληρωματικές εξετάσεις, και η κλινική εξέταση του μαστού.
Ψηφιακή Μαστογραφία – Τομοσύνθεση Μαστού
Η Ψηφιακή Μαστογραφία αποτελεί την καθιερωμένη μέθοδο προληπτικού ελέγχου (screening) των γυναικών. Είναι η κυριότερη απεικονιστική εξέταση που συνεισφέρει στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού, καθώς έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να ανιχνεύει μια κακοήθεια πολύ πριν αυτή γίνει αντιληπτή κλινικά, μειώνοντας έτσι τους θανάτους από τον καρκίνο του μαστού. Η ψηφιακή μαστογραφία έχει μεγάλη ευκρίνεια ειδικά στην ανάδειξη αλλοιώσειων όπως οι αποτιτανώσεις, και χαμηλή δόση ακτινοβολίας.
Η προληπτική Ψηφιακή Μαστογραφία συνίσταται σε δυο λήψεις ανά μαστό (face και profile), που γίνονται με τον μαστό σε συμπίεση, και προτείνεται να γίνεται μια εβδομάδα μετά το τέλος της περιόδου, οπότε και ο μαστός είναι σχετικά ήρεμος από την επίδραση των διακυμάνσεων των ορμονών του αναπαραγωγικού κύκλου.
Σύγχρονη εξέλιξη της Ψηφιακής Μαστογραφίας είναι η Ψηφιακή 3D Τομοσύνθεση, κατά την οποία λαμβάνονται πολλαπλές λεπτές εικόνες (τομές) του μαστού, οι οποίες ανασυντίθενται τρισδιάστατα, με αποτέλεσμα την καλύτερη αντίθεση και ευκρίνεια στην απεικόνιση του μαστού. Η Τομοσύνθεση, σε σχέση με την Ψηφιακή Μαστογραφία, παράγει πιο αξιόπιστες εικόνες, ειδικά σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς, και αυξάνει τα ποσοστά ανίχνευσης του καρκίνου του μαστού στις γυναίκες αυτές. Κατά την εξέταση αυτή λαμβάνεται ένας αριθμός εικόνων λεπτών τομών του μαστού από διαφορετικές γωνίες, και ακολουθεί τρισδιάστατη ανασύνθεση των εικόνων αυτών. Έτσι επιτυγχάνεται απεικόνιση με καλύτερη αντίθεση και ευκρίνεια, και αναδεικνύονται με μεγαλύτερη λεπτομέρεια οι δομές του μαστού.
Στις γυναίκες που δεν έχουν αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου του μαστού βάσει του ατομικού και οικογενειακού ιστορικού τους, προτείνεται η διενέργεια μιας μαστογραφίας αναφοράς στην ηλικία των 35-40 ετών, και κατόπιν ο ετήσιος απεικονιστικός έλεγχος σε συνδυασμό με κλινική εξέταση. Ως ηλικία διακοπής θεωρούνται τα 70 – 75 έτη, όμως αυτό εξατομικεύεται αντίστοιχα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ασθενούς.
Υπερηχογράφημα Μαστών
Το υπερηχογράφημα μαστών είναι μια εύκολη, γρήγορη, ανώδυνη και χωρίς ακτινοβολία εξέταση που μπορεί να δώσει σημαντικές πληροφορίες και να βοηθήσει στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού. Χρησιμοποιείται είτε συμπληρωματικά (επιπρόσθετα) της μαστογραφίας είτε σαν πρώτη εξέταση κατά τη διερεύνηση κάποιου συμπτώματος σε γυναίκες <35 ετών, και ο ρόλος του έχει αναδειχθεί σημαντικός στη διαγνωστική προσέγγιση των παθήσεων του μαστού.
Το υπερηχογράφημα των μαστών, στα πλαίσια του προληπτικού ελέγχου, χρησιμοποιείται συμπληρωματικά σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς – την πλειοψηφία δηλαδή των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας – καθώς μας βοηθά να ανακαλύψουμε τυχόν αλλοιώσεις που δεν είναι ορατές στη μαστογραφία. Επίσης, χρησιμοποιείται για την επιπρόσθετη αξιολόγηση τυχόν ευρημάτων στη Μαστογραφία, καθώς μπορεί να κατατάξει μια αλλοίωση με βάση τη μορφολογία, το μέγεθος και την αγγείωσή της, ενώ συχνά χρησιμεύει και ως εργαλείο απεικονιστικής παρακολούθησης κάποιου ευρήματος.
Τα σύγχρονα μηχανήματα υπερήχων προσφέρουν επιπλέον εξειδικευμένες δυνατότητες τρισδιάστατης απεικόνισης ή μέτρησης της ελαστικότητας μιας αλλοίωσης (ελαστογραφία), που βοηθούν στη διαφορική διάγνωση και τον πιο ακριβή χαρακτηρισμό των ευρημάτων. Τέλος, με τη βοήθεια των υπερήχων σήμερα γίνεται η πλειοψηφία των απεικονιστικά κατευθυνόμενων βιοψιών σε ύποπτα ευρήματα.
Μαγνητική Τομογραφία Μαστών
Η Mαγνητική Mαστογραφία είναι μία σύγχρονη τεχνική απεικόνισης του μαστού με υψηλή ευκρίνεια, που εφαρμόζεται συμπληρωματικά με τις κλασικές απεικονιστικές μεθόδους (ψηφιακή μαστογραφία, υπερηχογράφημα μαστών) και μπορεί να ανιχνεύσει βλάβες πολύ μικρού μεγέθους, χωρίς να εκτίθεται η ασθενής σε ακτινοβολία. Στη Μαγνητική Μαστογραφία μελετάται τόσο η μορφολογία όσο και η συμπεριφορά των αλλοιώσεων του μαστού σε σχέση με την πρόσληψη και απομάκρυνση σκιαγραφικού, δίνοντας μας σημαντικές πληροφορίες ώστε να χαρακτηρίσουμε ένα εύρημα ύποπτο η μη. Ενδείξεις για την διενέργειά της αποτελούν:
- Ο προληπτικός έλεγχος των μαστών σε γυναίκες υψηλού κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, βάσει του ατομικού και οικογενειακού τους ιστορικού
- Η περαιτέρω διερεύνηση ευρημάτων που εντοπίστηκαν σε μαστογραφικό έλεγχο και δεν μπορούν να χαρακτηριστούν με επιπρόσθετες τεχνικές, ώστε να προσδιοριστεί η ανάγκη βιοψίας
- Ο καθορισμός της έκτασης μιας βλάβης σε γυναίκες με διαγνωσμένο καρκίνο του μαστού, ή ο αποκλεισμός πιθανής επιπρόσθετης εστίας σε άλλο σημείο στον ίδιο μαστό, ή στον άλλο μαστό
- Η διερεύνηση πιθανής υποτροπής ή ανάπτυξης νέας εστίας σε γυναίκες με αντιμετωπισθείσα κακοήθεια στο μαστό
- Η αξιολόγηση ανταπόκρισης ενός διεγνωσμένου καρκίνου του μαστού στην προεγχειρητική χημειοθεραπεία
- Η αξιολόγηση επιπλοκών τοποθέτησης ενθεμάτων μαστού (π.χ. ρήξη)
Κλινική Εξέταση Μαστού
Ο συστηματικός έλεγχος με τις προληπτικές απεικονιστικές εξετάσεις είναι απαραίτητο να συνδυάζεται από κλινική εξέταση από εξειδικευμένο ιατρό, καθώς έτσι αυξάνεται η πιθανότητα έγκαιρης αναγνώρισης, διερεύνησης και διάγνωσης ύποπτων ευρημάτων. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι κάποιοι ειδικοί τύποι καρκίνου του μαστού δεν «εμφανίζονται» στον απεικονιστικό έλεγχο, και μια σωστή αξιολόγηση και κλινική εξέταση από μόνη της μπορεί να θέσει την υποψία ύπαρξης της νόσου.
Πριν την εξέταση, λαμβάνεται ενδελεχές ιστορικό που αφορά τους παράγοντες κινδύνου εμφάνισης του καρκίνου του μαστού, καθώς και παθολογικό, χειρουργικό, γυναικολογικό και μαιευτικό ιστορικό. Επίσης, με τη βοήθεια και υπολογιστικών μοντέλων, προσδιορίζεται ένας εξατομικευμένος σχετικός κίνδυνος εμφάνισης της νόσου. Στην κλινική εξέταση, που γίνεται με συστηματικό τρόπο, μπορεί να αναγνωρισθούν εγκαίρως πιθανά ογκίδια στους μαστούς, ενώ αξιολογούνται όλα τα σχετικά σημεία και συμπτώματα. Έτσι, με τα ευρήματά της και τη συναξιολόγηση των απεικονιστικών εξετάσεων, δημιουργείται ένα εξατομικευμένο πλάνο παρακολούθησης ή τίθεται η ανάγκη περαιτέρω διερεύνησης με πειπλέον απεικονιστικές μεθόδους ή βιοψία.
