Η διάγνωση του καρκίνου του μαστού γίνεται με τη λήψη ιστοτεμαχίου από την ύποπτη περιοχή, συνήθως υπό απεικονιστική καθοδήγηση. Κατά τη διαδικασία της βιοψίας, λαμβάνεται υλικό το οποίο και αποστέλλεται στο παθολογοανατομικό εργαστήριο για μελέτη. Εκτός όμως από το στοιχείο που ενδιαφέρει όλες τις ασθενείς - αν το υλικό της βιοψίας αφορά σε κακοήθεια ή όχι - και που αποτελεί το κύριο αντικείμενο συζήτησης στη συνάντηση με το γιατρό για την ανακοίνωση και ανάλυση των αποτελεσμάτων, ποιές είναι οι πληροφορίες που αντλούμε από ένα πόρισμα ιστολογικής εξέτασης;
- Ιστολογικός Τύπος
Ο προσδιορισμός του ιστολογικού τύπου βασίζεται στον τύπο των κυττάρων από τα οποία αποτελείται ο όγκος. Ο καρκίνος του μαστού σχηματίζεται σε ιστούς του μαστού, συνήθως τους πόρους και τα λοβία. Έτσι, οι κύριοι ιστολογικοί τύποι του καρκίνου του μαστού είναι το πορογενές καρκίνωμα και το λοβιακό καρκίνωμα. Η ιστολογική ανάλυση επίσης κατατάσσει τον όγκο σε διηθητικό και μη διηθητικό - ή αλλιώς in situ καρκίνωμα.
- Βαθμός Διαφοροποίησης (Grade)
Ο προσδιορισμός του βαθμού διαφοροποίησης βασίζεται σε διάφορους παράγοντες όπως η ετερογένεια των καρκινικών κυττάρων, η αρχιτεκτονική δομή του ιστού που σχηματίζουν και η συχνότητα των μιτώσεων ανά οπτικό πεδίο μελέτης. Για παράδειγμα, ένας καλά διαφοροποιημένος όγκος (Grade 1) έχει καλά χαρακτηριστικά, όπως χαμηλή ετερογένεια, καλώς διατηρημένη αρχιτεκτονική δομή και λίγες μιτώσεις. Αντίθετα, ένας χαμηλής διαφοροποίησης όγκος (Grade 3) έχει υψηλή ετερογένεια, απώλεια της αρχιτεκτονικής και πολλές μιτώσεις.
Η πρακτική σημασία της εκτίμησης του βαθμού διαφοροποίησης βασίζεται στο ότι όσο χαμηλότερος είναι ο βαθμός της, τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση. Τέλος, πρέπει να τονιστεί ότι η εκτίμηση του βαθμού διαφοροποίησης αφορά το υλικό που μελετήθηκε (π.χ. υλικό βιοψίας) και μπορεί στο χειρουργικό παρασκεύασμα να προκύψει μεταβολή της εκτίμησης του Grade είτε προς τα πάνω είτε προς τα κάτω.
- Έκφραση Οιστρογονικών (ER) και Προγεστερονικών (PR) υποδοχέων
Τα κύτταρα του καρκίνου του μαστού μπορεί να εκφράζουν υποδοχείς οιστρογόνων και προγεστερόνης στην επιφάνεια ή το εσωτερικό τους. Ορισμένοι τύποι όγκων του μαστού παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα αυτών των υποδοχέων, και αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η ανάπτυξη και ο πολλαπλασιασμός τους διεγείρονται από τις ορμόνες. Γενικά, τα υψηλά επίπεδα έκφρασης οιστρογονικών (ER+) και/ή προγεστερονικών υποδοχέων (PR+) σχετίζονται με καλύτερη πρόγνωση σε σχέση με όγκους που δεν έχουν εκφράζουν τους υποδοχείς αυτούς. Τέλος, η έκφραση των ER/PR υποδοχέων παίζει ρόλο και στην επικουρική (συστηματική) θεραπεία, καθώς υπάρχει η δυνατότητα χορήγησης ορμονοθεραπείας στους ορμονοεξαρτώμενους όγκους.
- Έκφραση του υποδοχέα HER2
Το HER2 είναι μια πρωτεΐνη της επιφάνειας των κυττάρων που ανιχνεύεται σε ποσοστό περίπου 20% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού, και συμμετέχει στη διαδικασία πολλαπλασιασμού (ανάπτυξης) των καρκινικών κυττάρων. Η έκφραση του HER2 στον καρκίνο του μαστού εκτιμάται στο εργαστήριο αρχικά με ανοσοϊστοχημεία, όπου θετικό είναι το αποτέλεσμα εκτίμησης έκφρασης 3+ και αρνητικά τα αποτελέσματα 0 & 1+. Σε περίπτωση αμφιβόλου αποτελέσματος (HER2 2+) συνίσταται να γίνεται περαιτέρω έλεγχος με φθορίζοντα in situ υβριδισμό* (FISH) ή με χρωμογονικό in situ υβριδισμό* (CISH). Στη σύγχρονη αντιμετώπιση του HER2 θετικού καρκίνου του μαστού υπάρχουν διαθέσιμες ειδικές στοχευμένες θεραπείες που έχουν αναπτυχθεί ειδικά για τους τύπους αυτούς, με αποτέλεσμα την σαφή βελτίωση της πρόγνωσης της - επιθετικής εξ ορισμού - μορφής αυτής της νόσου.
- Μιτωτικός δείκτης Ki-67
Η Ki-67 είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται αυξημένη στα κύτταρα που προετοιμάζονται να διαιρεθούν σε δυο νέα κύτταρα. Η χρώση για την πρωτεΐνη αυτή μπορεί να μετρήσει το ποσοστό των κυττάρων που είναι θετικά, και έτσι προκύπτει ο μιτωτικός δείκτης Ki-67. Όσο πιο πολλά κύτταρα βρίσκονται στη φάση προετοιμασίας για διαίρεση, τόσο υψηλότερος ο δείκτης Ki-67. Γενικά, ποσοστά <10% εκτιμώνται ως χαμηλά, και ποσοστά πάνω από 20% εκτιμώνται ως υψηλά. Ο δείκτης Ki-67 σχετίζεται άμεσα με την πρόγνωση, καθώς οι ταχέως πολλαπλασιαζόμενοι όγκοι έχουν χειρότερη πρόγνωση, αλλά είναι και πιο ευαίσθητοι στη χημειοθεραπεία.
Τα παραπάνω στοιχεία βέβαια αναλύονται και εκτιμώνται και στο τελικό παρασκεύασμα της χειρουργικής επέμβασης, όπου ιδιαίτερο ρόλο παίζουν και επιπρόσθετες παράμετροι όπως:
- Το συνολικό μέγεθος του όγκου, και η τελική σύστασή του (εξ’ ολοκλήρου διηθητικός / μη διηθητικός ή συνύπαρξη των στοιχείων)
- Η παρουσία λεμφικής και αγγειακής διήθησης
- Ο αριθμός των διηθημένων ή μη λεμφαδένων (στην περίπτωση διενέργειας βιοψίας φρουρού λεμφαδένα ή / και λεμφαδενικού καθαρισμού) και η έκταση της διήθησης
- Τα χειρουργικά όρια του όγκου, δηλαδή ο μικροσκοπικός έλεγχος της εξ’ ολοκλήρου αφαίρεσής του, που μπορεί και να αναφέρεται απλά ως αρνητικά όρια (έχει αφαιρεθεί ολόκληρος ο όγκος) ή θετικά όρια (πολύ πιθανόν να μην έχει αφαρεθεί ολόκληρος ο όγκος και να υπάρχει υπολειπόμενη νόσος).
Η κλινική σημασία όλων αυτών των στοιχείων ερμηνεύεται από τον Χειρουργό και τον Ογκολόγο, ιδανικά μέσω διεπιστημονικής συζήτησης σε Ογκολογικό Συμβούλιο, ώστε να καθοριστεί και το προτεινόμενο πλάνο τοπικής και συστηματικής θεραπείας.
